چه مواردی باعث مسمومیت پرندگان می شوند و راه تشخیص آن چیست؟

مسمومیت در پرندگان چیست؟

سم به هرگونه ماده‌ای جامد، مایع یا گاز است که در هنگام ورود به بدن یا تماس توسط اثر شیمیایی‌اش سلامتی را مختل می‌کند یا باعث مرگ می‌شود می گویند. مصرف سموم و مسمومیت می تواند موجب سوزش و التهاب اندام های مختلف بدن، اسهال، حالت تهوع، استفراغ، درد و غیره شود.

راه های ورود سم به بدن:

1. خوردن
2. استنشاق
3. تزریق
4. جذب پوستی یا مخاطی

به طور کلی سمی بودن یا نبودن هر ماده ای بستگی به میزان مصرف آن دارد. به عنوان مثال مصرف بیش از حد مواد ضد کوکسیدی نیز باعث مسمومیت می شود.

جهت تشخیص مسمومیت می توان از علائم بالینی، جراحات، وجود عوامل مسموم کننده و آزمایشات سم شناسی استفاده نمود. برای اکثر سموم پادزهری وجود ندارد. در نتیجه بهترین راه، جلوگیری از به وجود آمدن آنها می باشد.

مواردی که باعث مسمومیت در پرندگان می شوند:

۱. مس:

مسمومیت در اثر ترکیبات ضد قارچ مانند سولفات و یا کلرهیدرات مس رخ می دهند. مرغ هایی که دچار مسمومیت با مس می شوند، افسرده و کسل هستند و دچار تشنج می گردند و در نهایت می میرند. در آثار کالبدگشایی نکروز در قسمت انتهایی مری و ابتدای چینه دان و تورم روده سبز رنگ نیز دیده می شود.

۲. سرب:

فلز سرب به صورت ساچمه و یا اکسید و املاح سرب (رنگ) ممکن است باعث بروز مسمومیت شود. از جمله علائم آن می توان به اسهالِ سبز رنگ، ضعفِ عضلانی، دشواری در حرکات و کاهش وزن اشاره کرد.

کالبدگشایی نشان می دهد که علائم مسمومیت با سرب می تواند شامل نکروز پوشش داخلی سنگدان، تورم روده، ورم صورت و ترشحات از چشم و بینی باشد. همچنین ممکن است که در سنگدان ساچمه و یا مواد سربی دیده شود.

۳. فسفر:

از فسفر زرد به عنوان طعمه برای دفع جانوران موذی استفاده می شود. فسفر در مرغ ها باعث مرگ ناگهانی و یا ضعف تدریجی، عطش شدید و دشواری در حرکت کردن می شود.

در کالبدگشایی ممکن است هیچ عارضه ای دیده نشود و یا فقط تورم روده و نقاط خونریزی در سطح سروزها وجود داشته باشد. هنگام باز کردن چینه دان و سنگدان ممکن است بوی کبریت سوخته به مشام برسد.

۴. آرسنیک:

مرغ ها در اثر سمپاشی درختان و یا سموم دفع موش و مورچه می توانند آلوده به آرسنیک شوند. علائم مسمومیت به آرسنیک شامل کاهش رشد، اسهال، سیانوزه شدن (کبودی پوست) و در نهایت مرگ می باشد.

در کالبدگشایی مری و سنگدان رنگ آن گلی و ملتهب است و مخاط روده ها پرخون و دارای لکه های خون مردگی می باشد. همچنین پوشش داخلی سنگدان از بافت زیرین، جدا شده است.

۵. کلسیم:

مسمومیت در اثر مصرف سنگ آهک و یا فسفات کلسیم در جیره غذایی به وجود می آید. و در نتیجه کارکرد کلیه و پاراتیروئید مختل می شود.

جوجه ها معمولا از مرغ های بالغ حساس تر هستند و علائم مسمومیت به کلسیم شامل عطش شدید، اسهال همراه با تشنج و انقباض عضلات می باشد. کبودی تاج و ریش و لاغری نیز از علائم رایج مسمومیت با کلسیم می باشد.

در کالبدگشایی تورم کلیه ها، نقرس احشایی و سنگ مجاری ادراری قابل تشخیص است.

۶. نیترات:

نیترات آمونیوم و یا نیترات سدیم به عنوان کود شیمیایی مصرف می شود. علائم مسمومیت با نیترات شامل عطش شدید، استفراغ ، کبودی تاج و ریش، تشنج و در نهایت مرگ می باشد. برای درمان می توان از تزریق زیر پوستی بلودومتیلن با تجویز پزشک استفاده نمود.

۷. فسفید:

از فسفید به عنوان کشنده ی جونده ها استفاده می شود. علائم مسمومیت با فسفید عبارتند از بی اشتهایی، افسردگی، اسهال، اغماء. مسمومیت با فسفید در موارد حاد می تواند باعث مرگ نیز شود.

در کالبدگشایی ورم ریه و تورم روده ها و بوی بد محتویات چینه دان و عوارض آب آوردگی شکم (آسیت) و آب آوردگ پریکارد نیز دیده می شود. “پریکارد” به پرده های حد واسط قلب با ریه و سایر اعضای داخل قفسه سینه گفته می شود.

۸. نمک:

مسمومیت با نمک به علت وجود مقدار زیاد نمک در غذا و آب بوجود می آید. بیشتر پرندگان دچار فرم مزمن این سمومیت می شوند و در فرم حاد آن معمولا علامتی دیده نمی شود.

۹. پرمنگنات پتاسیم:

پرمنگنات به عنوان ضد عفونی کننده به کار می رود. مسمومیت با پتاسیم پرمنگنات باعث ایجاد مرگ بدون علائم خاصی می شود و تنها ممکن است باعث ایجاد خونریزی و نکروز در چینه دان شود.

۱۰. مواد ضد قارچ:

از این مواد جهت محافظت دان استفاده می شود. در اثر مسمومیت با آن جوجه ها دچار کاهش رشد، ترس از نور، ضعف در پاها، قدم های ناموزون، پیچ خوردگی پنجه ها، بزرگ شدن مفصل پا، جابه جا شدن تاندون، خمیدگی استخوان های ران و ساق، کاهش تخم گذاری و میزان جوجه آوری و باروری می شود.

علائم آن نیز در تخم مرغ ها شامل نازک شدن پوسته تخم مرغ، ترک خوردگی پوسته و رقیق بودن سفیده می شود.

۱۱. علف کُش ها:

علائم مسمومیت با علف کش ها شامل بی اشتهایی، ضعف، اسهال، تشنج، استفراغ و خروج محتویات چینه دان از دهان می باشد. در کالبدگشایی تورم روده و آماس ریه نیز مشاهده شده است. مسمومیت با علف کش ها در موارد حاد می تواند باعث مرگ مرغ نیز شود.

۱۲. حشره کُش ها:

در مسمومیت با آلدرین (نوعی حشره کش)، سم به بافت چربی متصل می شود. عمده ترین علامت مسمومیت با حشره کش ها  تحریک عضلانی و عصبی است که باعث انعطاف گردن، دشواری در حرکت و گاهی فلج شدن مرغ می باشد.

در مسمومیت با DDT جوجه ها دچار لرزش، کاهش تولید و تخمگذاری، کاهش وزن، تولک رفتن، دشواری در حرکت کردن، لرزش، تمایل به نشستن و در نهایت مرگ می باشد. دی‌کلرو دی‌فنیل تری‌کلرواتان یا ددت (به انگلیسی: DDT)، به عنوان معروفترین حشره کش و دافع آفات شناخته می شود.

در مسمومیت با لیندین (نوعی حشره کش)، جوجه ها دچار بی اشتهایی، تهوع، اسهال، تغییر صدا و انقباض عضلانی می شوند. مسمومیت با این ماده در نهایت می تواند باعث مرگ ناگهانی مرغ ها شود.

در مسمومیت با ترکیبات ارگانوفسفره، این عناصر در بافت چربی جذب و در بدن متراکم می شوند. اغلب سموم فسفره یا ارگانوفسفره در زمان جنگ جهانی دوم توسط دانشمند آلمانی به نام گرهارد شرادر کشف گردید. این سموم برای حشرات بسیار سمی و برای انسان و حیوانات نیز سمی است، در نتیجه مصرف کمی در صنایع بهداشتی دارند.

این مواد باعث تحریک مداوم سیستم پاراسمپاتیک، خروج محتویات چینه دان از دهان، اسهال، ریزش اشک و تنگی نفس شده و در کالبدگشایی تورم روده، آماسِ ریه و تورم کبد و کلیه ها نیز دیده می شود.

۱۳. وارفارین:

از این ترکیب به علت داشتن خاصیت ضد انعقاد خون، جهت مبارزه با جوندگان استفاده می شود. از نشانه های مسمومیت با آن می توان به پر و بال زدن، نفس نفس زدن و خونریزی در چشم و دهان و سایر اعضا اشاره کرد.

در کالبدگشایی نقاط خونریزی ریز و متعدد و یا لکه های خون مردگی وسیع در اندام مشاهده می شود.

۱۴. ترکیبات فنلی:

جادادن مرغ های تخمگذار در قفس هایی که به تازگیی بوسیله این مواد ضد عفونی شده اند، باعث مسمومیت در آنها می شود. علائم مسمومیت با ترکیبات فنلی شامل کاهش تخم گذاری، بی اشتهایی، عطش شدید، و تنگی نفس می باشد. در کالبدگشایی، آسیت یا آب‌آوردگی شکم، افزایش حجم قلب، وجود ترشحات بین الیاف ماهیچه ها و تورم کبد نیز دیده می شود.

۱۵. فرمالدهید (فرمالین):

فرمالدهید باعث تورم بافتِ ملتحمه چشم و بیماری های تنفسی می شود. معمولا جهت ضد عفونی کردن سالن های مرغداری از گاز فرمالدهید استفاده می کنند. هنگامی که قبل از تخلیه کامل این گاز، جوجه ها وارد سالن ها شوند ،این مسمومیت رخ می دهد.

---

برای خواندن دیگر مقالات به مجله سایت ماکی کالا مراجعه کنید.