جایگاه گوسفند در اقتصاد جهانی

جایگاه گوسفند در اقتصاد جهانی

تولیدات کشاورزی به دو شاخه محصولات گیاهی و دامی تقسیم می شوند و گوسفند جز شاخه محصولات دامی است. دامها دارای مزایای زیادی هستند، بطور مثال گوسفند در مقایسه با سایر دامها مثل گاو، خوک و طیور از مزایایی چون کم توقع بودن در برابر مواد غذایی و مقاومت به شرایط آب و هوایی سخت و عدم نیاز به جایگاه گرانقیمت و قدرت راهپیمایی طولانی بهره مند است. از طرف دیگر گوسفند قادر است از پس چرای غلات و صیفی جات و مراتع کوهستانی و جنگلی و یا علفزارهای دشتها و مراتع مصنوعی و زمینهای آیش و گیاهان اطراف کانالهای آبیاری و حوضچه های پرورش ماهی به نحو احسن بهره برداری نماید.

به همین دلیل در بعضی از مزارع پرورش ماهی برای تمیز کردن کانالهای آب از علفهای هرز از چراندن  گوسفند استفاده می کنند. همچنین یکی از بهترین روشهای مبارزه با آفات نباتی که بر روی گیاهان حاشیه مزرعه زمستان گذرانی می کنند، چرای پاییزه گوسفندان می باشد.

گوسفند قادر است تحت شرایط سخت اقلیمی به حیات و تولید خود ادامه دهد در حالی که گاو قادر به تحمل این شرایط نخواهد بود.

تاریخچه

طی قرون مختلف دام توسط انسان اهلی شد، در بین آثار بجا مانده از بابلیان در زمانی حدود ۴۰۰۰ سال ق.م بقایای پارچه و منسوجات بافته شده از پشم گوسفند یافت شده اند که دلیلی بر قدمت اهلی شدن این حیوان است.

اهمیت گوسفند در دامپروری جهان

در کشاورزی دامی جهان، گوسفندداری چه از نظر تعداد حیوانات و چه از نظر ارزش محصولات دامی یکی از مهمترین شاخه های دامپروری و دامداری را تشکیل می دهد. اهمیت و ارزش گوسفندداری در دنیا بیشتر بخاطر برخورداری این حیوان از چند استعداد بسیار مطلوب است که از این قرارند:

• قدرت سازش در مقابل شرایط اقلیمی:

  برخلاف سایر حیوانات اهلی مثل گاو، گوسفند دام مناطق معتدله نبوده بلکه از بدو اهلیت در مناطق خشک و گرم می زیسته است و در حال حاضر با در نظر گرفتن قدرت خارق العاده این حیوان از نظر سازش با شرایط مختلف جوی و جغرافیایی و همچنین جوامع گوناگون گوسفند بوجود آمده که کم و بیش نگهداری و پرورش این حیوان را در سراسر جهان امکانپذیر کرده است.

• توقع کم در مقابل مواد غذایی:

  گوسفند نیز مانند سایر نشخوارکنندگان می تواند مواد علوفه ای را به خوبی تبدیل به مواد قابل هضم نموده و مورد استفاده قرار دهد. همچنین قدرت ذخیره چوبی در اعضای مختلف بدن در فصل فراوانی علوفه سبب می شود تا گوسفند تغییرات فصلی علوفه را خیلی راحت تر از سایر حیوانات اهلی تحمل کند.

• قدرت راهپیمایی و تحرک:

  یکی از صفات ارزنده گوسفند قدرت راهپیمایی و تحرک این حیوان است. بدین ترتیب که گوسفند قادر است با صرف انرژی بسیار ناچیز در زمینها و مراتع طبیعی پهناوری که معمولاً از رویش و پوشش نباتی فقیر و کم رشد برخوردارند، چرا نموده و علوفه مورد احتیاج خود را تأمین نماید. همچنین گوسفند قادر است از زمینهای زراعتی، پس از برداشت محصول مانند: غلات، چغندر قند، سیب زمینی، صیفی جات و… و همچنین نباتات کنار جویبارها و جاده های مزارع بخوبی استفاده نماید که در صورت نبودن گوسفند، بطور کامل و یا قسمتی از آنها بلا استفاده می ماند. همچنین گوسفند در مقابل کمبود مواد غذایی و گرسنگی طاقت بیشتری نسبت به گاو دارد و از طرفی می توان زایش گوسفند را با توجه به شرایط تولید علوفه طوری تنظیم نمود که در فصل پرعلوفه انجام شود.

• تولید پشم و فاصله از بازار:

  گوسفند برخلاف گاو، دام مناطق دور از بازار می باشد، زیرا این نقاط اغلب بعلت دوری از شهرهای بزرگ و مراکز تراکم جمعیت و همچنین هزینه های سنگین تولید، کشاورزی گسترده متداول بوده و سعی بر این است که از زمین با حداقل نیروی انسانی بهره برداری گردد. از طرفی قیمت زمین کمتر از مناطق نزدیک به بازار بوده و با توجه به وسعت زمینهای موجود و علوفه ای که بدست می آید مناسب ترین شرایط جهت نگهداری گوسفند بخصوص تولید پشم است که به مرور زمان در خاصیت آن هیچگونه تغییری ایجاد نمی کند، بنابراین در مناطق مزبور نگهداری و پرورش گوسفند بر گاوداری برتری پیدا می کند.

مدیریت نگهداری از گوسفند

سهولت مدیریت در تغذیه و نگهداری گوسفند، تولید محصولات مختلف و زادآوری نسبتاً زیاد موجب شده که این گونه ی حیوانی تقریباً در همه کشورها یافت شود. کم توقعی در برابر کیفیت و کمیت غذا، مقاومت به پارازیت ها و بیماریها، مقاومت در برابر سرما و قدرت راهپیمایی طولانی برای یافتن چراگاه از خصوصیات گوسفند می باشند. داشتن چنین صفاتی برای دامداران کشورهای جهان سوم کمال مطلوب به شمار می رود، زیرا با سرمایه نسبتاً کم و با نگهداری تعداد معدودی گوسفند می توانند به محصولات دامی مورد نیاز خانواده خود دست یابند و مازاد آن را بفروشند. در کشورهایی که تولید محصولات زراعی کم و یا محدود است، نگهداری چند رأس گوسفند می تواند منبع درآمد مطمئنی برای خانواده های روستایی به شمار آید.

رونق اقتصادی از تولیدات گوسفند

طی هزاران سال انسانها از گوشت، شیر، پشم و پوست گوسفند برای رفع نیازهای خود بهره برداری  نموده و در حال حاضر نیز در بسیاری از کشورها تقاضا برای محصولات این حیوان روز به روز در حال افزایش است. از گوشت و شیر گوسفند مواد غذایی گوناگون و بسیار با ارزش تولید می شوند.

از پشم بره و گوسفندان بالغ نخهای ظریف و کلفت تهیه می شوند که در صنایع نساجی و قالی بافی کاربردی فراوان دارند. از پوست بره لباسهای پوستی گرانقیمت و از پوست گوسفند نیز چرم و مصنوعات چرمی گوناگون بدست می آید. از روده گوسفند در ساخت روکش محافظ کالباس و نخ جراحی بهره برداری می شود. کود گوسفند نیز در کشاورزی کاربرد داشته بعلت داشتن املاح و مواد آلی فراوان موجب تقویت حاصلخیزی خاک می گردد.

با توجه به آنچه گفته شد در بعضی از کشورها تعداد گوسفند بسیار زیاده بوده ممکن است دام غالب محسوب شود. شرایط طبیعی و آب و هوایی، اقتصاد کشاورزی، میزان صنعتی شدن کشورها و میزان تقاضا برای محصولات این دام در داخل و خارج از کشور می توانند بر تعداد گوسفند تحت پرورش مؤثر باشند. در کشورهایی که کشاورزی مکانیزه گسترش یافته و از حیوانات پرمحصول تر استفاده می کنند تعداد گوسفند کاهش یافته است. البته در شرایطی که از واحد زمین بهره برداری بهینه بعمل آید و محصول بیشتری تولید شود نبایستی از چرانیدن گله های گوسفند حمایت کرد.