آنفلوانزا یکی از بیماری های خطرناک پرندگان است. عامل این بیماری ویروس است؛ بنابراین می تواند به سرعت منتشر شود و پرندگان بسیاری را بیمار کند.
ویروس آنفلوانزا انواع مختلفی دارد. بعضی از آنها فقط پرندگان را مبتلا می کنند و بعضی علاوه بر پرندگان، سبب بیماری انسان نیز می شوند؛ به این دلیل است که آنفلوانزای فوق حاد پرندگان به عنوان بیماری مشترک میان انسان و حیـوان شناخته شده و مبارزه با آن در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
مراکز آموزشی و مسئول سعی می کنند با افزایش آگاهی همه کسانی که به نوعی ممکن است با این بیماری مرتبط باشند، از شیوع آن در جهان جلوگیری کنند.
مبارزه با این بیماری زمانی میسر می شود که تمام کسانی که با پرندگان در ارتبـاط هستند مانند روستاییان، کارکنـان مرغداری های صـنعتی و سـنتی، فروشـنده های دوره‌گرد طیور، شکارچیان، دامپزشکان و کارکنان دامپزشکی و کشتارگاه ها، کارگاه های
پَرشویی و تبدیل ضایعات، مراکز توزیع و عرضه مـرغ، فروشگاه هـا و نمایشگاه های پرندگان زینتی و… و بالاخره، مصرف کنندگان، آگاهی خود را افزایش دهند. ضـوابط بهداشتی را رعایت کنند و با مسئولان همکاری داشته باشند.
ویژگی های بیماری آنفلوانزا:
وقوع همه‌گیری بیماری آنفلوانزا، غیر قابل پیش بینی است. این بیماری ویژگی ها و نتایجی دارد که در اینجا به آنها اشاره خواهیم کرد:
- سرعت انتشار بیماری بسیار بالاست.
- پرندگان بیمار گاهی درمان نمی شوند. یعنی یا می میرند و یا باید آنها را برای سلامتی دیگر پرندگان از بین برد.
- بیماری درصورت شیوع، عواقب اجتماعی و اقتصادی گسترده ای به همراه خواهد داشت.
- آنفلوانزا می تواند به عنوان بیماری مشترک بین انسان و پرندگان، سلامتی و بهداشت یک جامعه را تهدید کند.
- ویروس آنفلوانزا توانایی تغییر و جهش دارد به این معنی که ممکن است ویروس آنفلوانزا پرندگان با نوع دیگری از ویروس شبیه آنفلوانزا انسانی ترکیب شود و نوع کاملاً جدیدی را به وجود آورند. به این ترتیب تا زمانی که واکسـن و داروی مناسـب ایـن نـوع جدید تهیه و عرضه شود، خطر همه‌گیری وسیع برای حیوانات و انسان ها وجود دارد.
تاریخچه این بیماری در ایران:
حدود ۶۰ سال پیش بیماری بسیار واگیرداری در اکثر نقاط ایران از جمله اطراف تهران، دیده شد که شبیه آنفلوانزا پرندگان بود. در سال های اخیر نیز این بیماری خسارت زیادی به تولید کنندگان طیور وارد کرده است. درسال ۱۳۸۴ نوع جدیدی از ویروس، بیماری آنفلوانزا فوق حاد را در پرندگان ایجاد کرد که در تعدادی از کشورهای اطراف ایران نیز گزارش شده است.
مواردی که سبب می شوند پرندگان به بیماری آنفلوانزا دچار شوند، چیستند؟
تمام پرندگان نسبت به ویروس آنفلوانزا حساس هستند؛ اما مرغ، خروس، کبوتر، بوقلمون، شترمرغ، قرقاول،کبک، اُردک، بلدرچین و پرندگان زینتی مانند طوطی، مینا، و سهره از بقیه حساس ترند. در این میان حساسیت بوقلمون از همه بیشتر است. اما همانطور که گفتیم خوک و انسان هم از جمله میزبان‌های ویروس آنفلوانزا هستند.
- تماس با مدفوع پرندگان وحشی، به ویژه پرندگان آبزی مهاجر.
- تماس با پرندگان آلوده که ویروس را از راه مدفوع و ترشحات چشم و بینی دفع می کنند.
- کفش، لباس، دست و تجهیزات آلوده و سبد حمل طیور.
- آب، فاضلاب و جا‌به‌جایی و انتشار ویروس به وسیله باد و هوا.
- بستر و کود آلوده. (یک گرم کود آلوده به ویروس می تواند یک میلیون پرنده را آلوده کند.)
- دان و مواد خوراکی آلوده به مدفوع و ترشحات پرندگان مبتلا به آنفلوانزا.
- افرادی که بدون رعایت بهداشت، در واحدهای مرغداری رفت و آمد می کنند.
- جوندگان، سگ، گربه و تا حدودی مگس، ناقل ویروس شناخته می شوند.
- وسایل نقلیه هایی مخصوص جابجایی پرندگان که ضد عفونی نشده باشند.
- جوجه ریزی در سالن های آلوده قبل از پاکسازی و ضد عفونی کامل آنها.
- وجود گراز در کنار پرندگان بیمار.
- بازار عرضه پرندگان زنده و نمایشگاه پرندگان.
نشانه های ظاهری بیماری در پرندگان:
نشانه های بیماری آنفلوانزا در پرندگان به نوع پرنده، شرایط پرورش و نوع ویروس آنفلوانزا بستگی دارد. اما به طور کلی علائم این بیماری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آنفلوانزا می تواند موجب کاهش مصرف دان، افسردگی، بی حالی، ژولیدگی پَرها و دور هم جمع شدن پرندگان شود.
- تولید روزانه تخم مرغ ابتدا کاهش می یابد و به مرور کاملاً قطع می شود.
- پوسته تخم مرغ نرم است.
- سبب ناراحتی های تنفسی به صورت سرفه، عطسه، و ریزش ترشحات از چشم و بینی می شود.
- ویروس آنفلوانزا سبب ورم کردن صورت و سینوس ها همراه با ورم و کبودی تاج و ریش پرنده می شود.
- ساق پا به علت خونریزی در زیر پوست، تیره و کبود می شود.
- از دهان و بینی ترشحات خون آلود خارج می شود.
نشانه های بیماری در اندام های داخلی پرنده:
نشانه های بیماری در اندام های داخلی همه پرندگان نیز مانند نشانه های ظاهری آن به یک شکل نیست. اگر پرندگان به طور ناگهانی بمیرند، نشانه های بیماری در اندام های داخلی آنها دیده نمی شود. اما به طور کلی علائم بیماری در اندام های داخلی پرنده شامل موارد زیر می شود:
- پَر خونی و خونریزی در پوست، کبد، طحال، کلیه، قلب و ریه پرنده دیده می شود که البته این نشانه ها فقط مربوط به بیماری آنفلوانزا نیستند.
- محل عبور تخم مرغ از مرغ ماده ورم می کند و تخم در آن جا، باقی می ماند.
- خونریزی در زرده ها و له شدن و پخش آنها در محوطه شکم دیده می شود.
- در داخل شکم آب جمع می شود.
- ترشحات نای، پرخون و گاهی چرکی میشود.
مواردی که در مرغداری ها برای پیشگیری از همه‌گیر شدن بیماری آنفلوانزا باید انجام شود:
- سالن ها، وسایل مختلف مرغداری، بستر، کـود، ضـایعات و زباله هـا با توجه به دستورالعمل های سازمان دامپزشکی، پاک سازی و ضدعفونی شود.
- کف، سقف و دیوارهای داخل و خارج سالن ها و انبارها، باید طوری ساخته شده باشند که بتوان آنها را ضدعفونی کرد.
- حرارت، رطوبت و هوای مرغداری باید مطابق با دستورالعمل های پرورشی هر نـژاد تنظـیم شود.
- برای ورود به مرغداری تنها یک راه گذاشته شود و پس از اطمینان از آلوده نبودن وسایل و افراد به آنها اجازه ورود داده شود.
- آب آشامیدنی مرغداری هر شش ماه یک بار آزمایش میکروبی شود.
- از ورود وسایل و دان هایی که از مرغداری های دیگر می آیند، جلوگیری شود.
- از ورود پرندگان مهاجر، طیورخانگی و پرندگان زینتی به مرغداری و همچنین از دسترسی آنها به آب و دان، جلوگیری شود. لازم است پنجره ها حتماً توری سالم داشته باشند و اگر سوراخی در دیوارها و سقف وجود دارد بسته شود.
- از وارد شدن شوک به طیور مانند ورود ناگهانی افراد به سالن، سر و صدای بلند، کاهش شدید رطوبت، قطع ناگهانی دان، آب و تهویه جلوگیری شود.
-
دان برای مرغداری از فروشندگان مطمئن خریداری شود.
- از ورود طیور جدید به مرغداری جلوگیری شود. به هر حال اگر طیور جدیدی را به سـالن ها اضافه کردید باید تمام نکته های بهداشتی و قرنطینه ای، براساس دسـتورالعمل هـای دامپزشکی را رعایت کنید.
- کارکنان مرغداری باید بهداشت فردی ماننـد دوش گرفتن، پوشـیدن لبـاسکار، چکمـه، ماسک، کلاه، عینک و دستکش را رعایت کنند. (درصورت نبودن دوش، از کارکنان خواسته شود قبل و بعد از کار، در منزل دوش بگیرند.)
- لازم است به کارکنان مرغداری ها آگاهی داده شود تا از خرید و فروش و نگهداری انواع پرنده های اهلی، پرندگان وحشی، شکار پرندگان و همچنین مصرف آنها، خودداری کنند.
- باید در محل ورود به مرغداری، حوضچه های ضدعفونی برای افراد و وسایل نقلیه وجود داشته باشد. علاوه بر این لازم است، ظرف های ضدعفونی در محل ورود به سالن ها گذاشته شود تا افرادی که وارد می شوند، دست ها و کفش های خود را ضد عفونی کنند.
- در صورت کاهش خوراک، پایین آمدن تولید، تلفات غیرعادی در سالن ها یا افزایش مرگ و میر در مرغداری، فوری به اداره دامپزشکی محل، اطلاع داده شود.
- برای جلوگیری از انتشار ویروس، لازم است پرندگان تلف شده پـس از جمـع آوری در کیسه های پلاستیکی قرار گیرند و در اتاق انتظار، داخل بشکه هایی در بسته نگهداری شوند. لاشه طیور مرده باید هرروز جمـع آوری و دفن یـا سوزانده شـود. هرگز لاشه طیور از مرغداری خارج نشود.
- قبل از بارگیری طیور، مجوز سلامت گله از واحد دامپزشکی دریافت شود.
به طور کلی متصدیان و دامپزشکان شاغل در صنعت طیور با حساسیت و توجه دقیق به گله می توانند وضعیت غیرطبیعی و تلفات غیرمعمول را به دامپزشکی اطلاع دهند تا بررسی های لازم به موقع صورت گیرد.
برای خواندن دیگر مقالات به مجله سایت ماکی کالا مراجعه کنید.