کرونا ویروس یا برونشیت پرندگان؟

برونشیت عفونی پرندگان

برونشیت عفونی پرندگان، یک بیماری مهم از نظر اقتصادی، با واگیری بالا و حاد در ماکیان و سایر مرغ ها است که قسمت های فوقانی دستگاه تنفسی را درگیر می کند. این بیماری، توسط ویرووس برونشیت عفونی که یک کروناویرووس است، ایجاد می شود. این ویرووس، گسترش جهانی دارد و از طریق استنشاق، تماس با پرندگان عفونی، بستر آلوده، تجهیزات یا سایر لوازم آلوده مثل لباس منتقل می شود. انتقال عمودی ویرووس ممکن است به دلیل آلودگی مجرای تخم بر یا دستگاه گوارش پرنده مولد، بر روی پوسته ی تخم ها حضور داشته باشد.

میزان تکثیر بالای ویرووس، که جهش ژنتیکی و نوترکیبی ژنومی را در پی دارد، می تواند منجر به ظهور سرو تیپ های جدیدی از ویرووس شود که ایمنی متقاطع با یکدیگر ندارند و در نتیجه، کنترل این بیماری توسط واکسیناسیون را پیچیده نماید. میزان ابتلاء پرندگان به برونشیت عفونی در یک گله ی درگیر، اغلب ۱۰۰% است، اما میزان مرگ و میر بسته به سن و سطح ایمنی پرنده ها، سویه ی ویرووس و این که عفونت های ثانویه ی باکتریایی یا عوامل بیماری زای ویرووسی حضور دارند یا نه، می تواند از صفر تا ۸۲ درصد متفاوت باشد. متفاوت از نام بیماری، که ممکن است این انتظار را در شنونده ایجاد کند که با بیماری صرفاً تنفسی مواجه است، بایستی توجه داشت که ویرووس برونشیت عفونی می تواند علاوه بر دستگاه تنفس در اندام ها و بافت های دیگری نیز رشد یافته و ضایعات قابل توجه ایجاد نماید.

قسمتهایی از بدن که بیشتر درگیر می شوند

• دستگاه تنفس
• دستگاه کلیوی
• دستگاه تولید مثل

دستگاه تنفس

مورد انتظارترین تبعات برونشیت عفونی تبعات تنفسی آن است، اما بایستی به این مسأله توجه داشت که آسیب دیدگی دستگاه تنفس توسط ویرووس برونشیت عفونی، در حدی که به تلفات و خسارات اقتصادی قابل توجه منتهی شود، عموماً محدود به پرندگان جوان است. در ماکیان جوان، عفونت با ویرووس برونشیت عفونی موجب بیماری تنفسی در قسمت های فوقانی دستگاه تنفس می شود. علاوه بر علائم تنفسی، کاهش وزن و کاهش کارآرایی مواد غذایی در جوجه های گوشتی مشاهده می شود. افزون بر این، درگیری جوجه های گوشتی با ویرووس برونشیت عفونی، این جوجه ها را در برابر عفونت ثانویه با باکتری های فرصت طلب مستعد می کند. این امر، می تواند به التهاب کیسه های هوایی، پری کاردیت و پری هپاتیت منجر شود.

دستگاه کلیوی

بعضی از سویه های ویرووس برای کلیه ها بیماری زا هستند و می توانند در گله های حساس، مرگ و میر بالایی به دلیلی آسیب های کلیوی ایجاد کنند. توان ایجاد آسیب در بافت کلیه توسط سویه های مختلف ویرووس برونشیت عفونی متفاوت است. ضایعات کلیوی و تبعات حاصل از آن، مانند آن چه از ضایعات تنفسی بیماری انتظار می رود، بیش تر به پرندگان جوان مربوط می باشد.

دستگاه تولید مثل

از مهم ترین اندام هایی که علاوه بر دستگاه تنفس، ویرووس برونشیت عفونی می تواند موجب آسیب دیدگی قابل توجه در آن شود، دستگاه تولید مثل است. ضایعات ایجاد شده در دستگاه تولید مثل و ماندگاری این ضایعات، به میزان حساسیت پرنده و سن ابتلاء آن بستگی دارد.

علل بروز برونشیت

ویروس برونشیت عفونی یا IBV یک ویروس گاماکورنای مرغی است که فقط در مرغها ایجاد می شود، اگرچه این ویروس در قرقاول ها و مرغ های دریایی نیز مشاهده شده است. این ویروس در سراسر جهان توزیع می شود و انواع آنتی ژنی بسیاری وجود دارد که می توانند در یک منطقه خاص گردش خون داشته باشند. برخی از انواع این بیماری گسترده هستند در حالی که برخی دیگر منطقه ای هستند.

برونشیت پرندگان توسط مرغهای آلوده در ترشحات تنفسی و مدفوع ریخته می شود و می تواند توسط آئروسل، بلعیدن غذا و آب آلوده و تماس با تجهیزات و لباسهای آلوده منتشر می شود. مرغ هایی که به طور طبیعی آلوده شده اند و کسانی که با IBV واکسینه شده اند ممکن است به طور متناوب تا ۲۰ هفته پس از آلودگی ویروس را از بین ببرند. دوره جوجه کشی به طور کلی ۴۸-۲۴ ساعت و اوج دفع ویروس از دستگاه تنفسی ۵-۳ روز پس از عفونت ادامه دارد.

علائم بالینی

احتمال ابتلا به گله های مبتلا به برونشیت عفونی به طور معمول ۱۰۰% است. جوجه ها ممکن است به مدت ۱۰ الی ۱۴ روز سرفه، عطسه کرده و دارای رال تراشه باشند. تنگی نفس و گاهی اوقات تورم صورت، به ویژه با عفونت های همزمان باکتریایی سینوس ها ممکن است دیده شود. گاهی جوجه ها افسرده به نظر می رسند و زیر لامپ های گرمایی جمع می شوند. مصرف خوراک و افزایش وزن کاهش می یابد. عفونت می تواند باعث علائم اولیه تنفسی، افسردگی، پرهای بریده بریده شده، مدفوع مرطوب، مصرف بیش از حد آب و سپس مرگ به همراه باشد.

از طرفی تولید تخم مرغ به شدت کاهش می یابد و تخم مرغ ها به شدت بدشکل می شوند، دارای پوسته های نازک، نرم، چروکیده، خشن و یا کم رنگ هستند و می توانند کوچکتر و دارای آلبومین آبکی باشند. البته برای اینکه تخم مرغ ها به حالت اولیه خود برسند ممکن است ۸ هفته طول بکشد. در بیشتر موارد شیوع، مرگ و میر تقریباً ۵% است، اگرچه میزان بیماری در اثر عفونت همزمان باکتریایی پیچیده است.

عفونت جوجه ها ممکن است باعث آسیب دائمی مجرای مجاری شود و در نتیجه لایه ها و تولیدات پرورش دهندگان و صاحبان این صنعت، هرگز به حالت طبیعی خود نمی رسند و اصطلاحاً به آن سندروم لایه کاذب می گویند.

تشخیص

برای تشخیص اشکال تنفسی برونشیت عفونی به دلیل شباهت به اشکال خفیف بیماری ناشی از عواملی مانند بیماری نیوکاسل، متاپنومو ویروس مرغی، ویروس حنجره، مایکوپلاسما، پاراگالیناروم و … تأئید آزمایشگاهی لازم است. برای تشخیص در مواردی که سابقه بیماری تنفسی یا کاهش تولید تخمک وجود داشته باشد، می توان از نشانگر تبدیل مجدد یا افزایش تیتر آنتی بادی علیه این بیماری توسط ELISA یا آزمایش مهار هماگلوتیناسیون یا خنثی سازی ویروس استفاده کرد.

تشخیص قطعی به طور کلی بر اساس شناسایی ویروس است. ویروس را می توان با تلقیح هموژنات های نای، لوزه و یا کلیه در جنین های مرغ SPF9 تا ۱۱ روزه جدا کرد. با رشد IBV که با توقف و پیچیدن جنین نشان داده می شود و با رسوب اورات در مزونفروس مشخص می شود، با مرگ و میر متغیر است. متناوباً ممکن است IBV در نای جدا شود و با رشد ویروس که با قطع حرکت مژک مشخص شده است. تشخیص این بیماری به واسطه PCR ترانس اسکریپتاز معکوس انجام می شود.

کنترل

برای کنترل این بیماری راههای مختلفی وجود دارد از جمله واکسن های ضعیف شده و زنده و کشته شده برای کنترل بیماری استفاده می شود، اما واکنش متقاطع بین انواع مختلف بسیار کم است یا هیچ نوع واکسنی درستی انجام نمی شود. هیچ دارویی روند عفونت IBV را تغییر نمی دهد، اگر چه درمان ضدمیکروبی ممکن است باعث کاهش مرگ و میر ناشی از عفونت های باکتریایی پیچیده شود. در هوای سرد، افزایش درجه حرارت محیط ممکن است باعث کاهش مرگ و میر شود و کاهش غلظت پروتئین در خوراک و تأمین الکترولیت در آب آشامیدنی ممکن است در شیوع ناشی از رشد نفروپاتوژنیک کمک کند.

واکسن های ضعیف شده زنده که برای ایمن سازی استفاده می شود ممکن است علائم تنفسی خفیفی ایجاد کند. این واکسن ها در ابتدا با اسپری، آب آشامیدنی یا قطره چشم به جوجه های ۱ الی ۱۴ روزه داده می شود و پرندگان معمولاً ۲ هفته پس از واکسیناسیون اولیه واکسینه می شوند. از واکسن های غیر فعال ضعیف شده یا کمکی می توان برای جلوگیری از تلفات تولید تخم مرغ و همچنین انتقال آنتی بادی های محافظ مادر و فرزندان استفاده کرد.

در آخر باید گفت ویروس برونشیت عفونی یا IBV در همه کشورها با صنعت طیور ارتباط دارد، در حالی که در بعضی مناطق این بیماری کمتر و در بعضی از مناطق شیوع آن به ۱۰۰% می رسد. بنابراین در این مناطق استفاده از آنتی ژن و واکسیناسیون یکی از اصول محسوب می شود که استفاده از آن موفقیت آمیز بوده است.

بنابراین برای اینکه این بیماری در صنعت طیور باعث ضرر بر اقتصاد کشورهای مختلف ایجاد کرده است لذا توجه به درمان و جلوگیری از شیوع این بیماری یکی از ضروریات و برنامه اکثر کشورهاست. که کشور ایران نیز برای پیشگیری و درمان این بیماری اقدامات خوبی انجام داده است.