دماهای بالا و عدم توانایی در انتقال گرمای بدن به محیط، می‌تواند منجر به تغییرات اساسی در بدن گاوها و حتی مرگ آن‌ها شود. بنابراین استرس گرمایی مشکلی است که باید حتما شناخته و درک شود و تحت نظر قرار بگیرد و در نهایت از بروز آن جلوگیری به عمل آید. استرس گرمایی علاوه بر بروز علائم و ایجاد مشکل در سلامت دام، می‌تواند باعث ضررهای مالی قابل توجهی شود.
استرس گرمایی چیست؟
گاوهایی که تولید بالایی دارند، اگر دمای محیط بالاتر از۲۵ درجه نرود، می‌توانند دمای بدن خود را ثابت نگه دارند. هرچه‌قدر که گاو تولید شیر بیشتری داشته باشد، متابولیسم بالاتر است و شیر بیشتری تولید می‌شود. بنابراین، گاوهایی که تولید بالایی دارند باید بتوانند گرمای اضافی ناشی از تولید را به محیط انتقال دهند. اما دمای بالای محیط می‌تواند از این انتقال جلوگیری کند و باعث بروز استرس گرمایی شود.
استرس گرمایی باعث ایجاد ضررهای مالی سنگین می‌شود
در کشور آمریکا تخمین زده می‌شود که استرس گرمایی باعث از دست دادن ۱ و نیم میلیارد دلار می‌شود. استرس گرمایی باعث بروز مشکلات در بدن گاوها می‌شود. هر یک از این مشکلات که باعث بروز ضررهای اقتصادی می‌شود، به صورت کامل در ادامه توضیح داده می‌شود.
استرس گرمایی باعث تغییرات فیزیولوژیک در سیستم هورمونی و گوارشی گاوها می‌شود. استرس گرمایی در کنار معضلات دیگر، باعث افزایش جریان خون محیطی و تنفس، تعریق می‌شود و همیشه گاوهایی که دچار این مشکل هستند دنبال مکانی برای خنک شدن هستند. متابولیسم مواد غذایی هم در این بیماری تغییر پیدا می‌کند. که این مشکل باعث کاهش بهره‌وری می‌شود.تولید شیر به صورت واضح به مقدار ۱۰ تا ۲۵ درصد کاهش پیدا می‌کند. البته باید اضافه شود که گاوهایی که در زمان شیردهی هستند، نسبت به گاوهای خشک بیشتر در معرض هوای گرم هستند. درگاوهای خشک نشان داده شده است که بروز استرس گرمایی ۶۰ روز قبل از زایمان، اثر منفی قابل توجهی بر شروع و میانه دوره شیردهی دارد. به صورت دقیق‌تر، میزان تولید شیر و چربی شیر کاهش پیدا می‌کند.
دما در این بیماری چه تغییراتی می‌کند؟
هنگام استرس گرمایی، اگر دمایی که در رکتوم اندازه‌گیری می‌شود ۱ درجه افزایش پیدا کند، درصد موفقیت تلقیح مصنوعی از ۶۱ درصد به ۴۵ درصد کاهش می‌یابد. گاوهایی که در بهار یا تابستان زایمان می‌کنند، یعنی تلقیح آن‌ها دچار مشکل بوده است. چرا که دوره بارداری آن‌ها افزایش پیدا کرده است.
دمای بالا در اواخر دوره باردای باعث کوچکتر شدن جفت، کاهش تولید هورمون‌ها و به طبع آن کوچکتر شدن غدد پستانی می‌شود. گرمای فصل تابستان تاثیر منفی بر سیر تکاملی جنین دارد. به خصوص در روزهای ۸ تا ۱۶ یا ۲۷ تا ۴۰ بارداری. استرس گرمایی باعث کاهش جریان خون در جفت می‌شود. گاوهایی در سه هفته قبل از زایمان یا ۳۶ ساعت بعد از زایمان دچار استرس گرمایی شده‌اند، غلطت ایمونوگلوبولین‌های کلستروم یا آغوز آن‌ها کاهش پیدا کرده است.
در دماهای محیطی بالاتر، غلظت سوماتوتروپین، تریودوتیرونین و تیروکسین کاهش پیدا می‌کند تا گرمای متابولیک کاهش پیدا کند. همچنین در خون تغییرات بیوشیمیایی اتفاق می‌افتد و افزایش تعداد تنفس باعث افزایش خروج کربن‌دی‌اکسید می‌شود. این موضوع یاعث کاهش کربنیک اسید در خون می‌شود. در این مواقع، تعادل بین کربنیک اسید و بی‌کربنات، که برای حفظ PH متعادل ضروری است، به هم می‌ریزد. تعریق باعث خروج مقدار قابل توجهی پتاسیم از بدن می‌شود. دماهای بالا باعث کاهش نرخ موفقیت اولین تلقیح مصنوعی در روزهای ۶۰ تا ۶۶ بعد از زایمان می‌شود.
چگونه این بیماری را شناسایی کنیم؟
برای جلوگیری از بروز این ضررهای بزرگ، رفتار گاوها باید به دقت بررسی شود. اگر گاوها علوفه کمتری مصرف کنند و در تولیدمثل و به طبع آن کاهش در تولید شیر داشته باشند، احتمالا به دلیل دمای بالای محیط این اتفاقات رخ داده است. مطالعات نشان می‌دهند که در هنگام استرس گرمایی، میانگین زمان دراز‌کشیدن گاوها از ۱۰.۹ ساعت به ۷.۹ ساعت کاهش پیدا می‌کند. گاوهای سالم روزانه ۱۲ الی ۱۳ ساعت برروی زمین دراز می‌کشند.
بین مقدار دمای محیط و تعداد گاوهایی که دراز کشیده‌اند یک رابطه معکوس وجود دارد. هنگامی که هوای محیط گرم است، مقدار زمان مصرف آب در گاوها نیز افزایش پیدا می‌کند و از ۰.۳ ساعت به ۰.۵ ساعت در روز افزایش پیدا می‌کند.
چگونه از استرس گرمایی جلوگیری کنیم؟
خنک کردن گاوها در سه هفته نهایی دوره خشکی، در فصول گرم، باعث کاهش استرس می‌شود. درنتیجه کاهش در تولید خیلی نگران کننده نخواهد بود. کاهش دمای محیط، متابولیسم کبد و متابولیسم شیردهی را افزایش می‌دهد. گاوهایی که خنک شده‌اند به طور میانگین ۷.۵ کیلوگرم تولید شیر دارند و میزان چربی شیر آن‌ها افزایش پیدا کرده است. گاوهای خنک شده به میزان ۱.۶ کیلوگرم در روز مقدار ماده خشک بیشتری مصرف کرده‌اند. میزان دمای اندازه‌گیری شده در رکتوم گاوهایی که خنک شده‌اند ۳۸.۲ درجه سانتی گراد، و گاوهایی که دچار استرس گرمایی شده‌اند ۳۹.۵ بوده است. میزان تولید شیر گاوهای خنک شده در ۳۰۵ روز دوره شیرواری، ۱۳.۶ درصد بیشتر از گاوهای دچار استرس گرمایی بوده است.