بریدن شاخ و شاخ سوزی گوساله راهی برای مدیریت یک دامداری محسوب می شود. انجمن پزشکی دامپزشکی آمریکا (AVMA) نیز آن را به عنوان یک عمل ضروری برای ایمنی انسان و حیوان تشخیص داده است.
بریدن شاخ دام از صدمه زدن به انسان، سایر گوساله ها و حیواناتی که در نزدیکی گوساله ها هستند جلوگیری می کند.
در این بین مواردی وجود دارد که باید در هنگام شاخ سوزی مد نظر داشته باشید. با ماکی کالا مگ همراه شوید تا به شما در مورد روش های شاخ سوزی اطلاعاتی بدهیم.
مدیریت میزان درد:
سوزاندن یا بریدن شاخ یک عمل دردناک است زیرا یکی از عصب های متصل به قرنیه چشم در شاخ گوساله در آن حضور دارد.
قبل از عمل شاخ سوزی توصیه می شود که بی حس کننده های موضعی به عصب قرنیه گوساله تزریق کنید تا گوساله دردی در حین شاخ سوزی متوجه نشود. برای این موضوع می توانید از بی حسی های موضعی و آرام بخش های موجود استفاده کنید.
لیدوکائین یک ماده بی حس کننده است که با مسدود کردن سیگنال های عصبی در ناحیه ای که استفاده می شود یا تزریق می شود، عمل می کند. این یک بی حسی موضعی است، به این معنی که فقط در نواحی که بریدن یا سوزاندن انجام می شود، قابل اعمال است. معمولاً در نواحی اطراف جوانه شاخ تزریق می شود تا درد در آن نواحی احساس نشود.
دوز معمول ۳ تا ۵ میلی لیتر از لیدوکائین ۲٪ است. بی حسی ۱۰ تا ۲۰ دقیقه قبل از عملیات انداختن شاخ باید صورت پذیرد.
برخی از دامداران نیز از زایلازین که یک آرامبخش است برای کاهش درد و جلوگیری از بیقراری گوساله ها استفاده میکنند. در این روش ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از تزریق، گوساله ها آرام می مانند و در طی عملیات نیز درد کمتری خواهند داشت. دوز منظم زایلازین به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن گوساله ۰.۱ تا ۰.۲ میلی گرم است.
کتوپروفن چیست و چرا از آن استفاده می شود؟
برای بعد از عملیات انداختن شاخ از کتوپروفن استفاده می شود. کتوپروفن یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) است که دارای خواص ضد تب، ضد التهابی و تسکین دهنده درد است. دوز طبیعی ۳ میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن گوساله است و می تواند به صورت عضلانی تزریق شود.
هنگام مدیریت درد، سن گوساله خود را مد نظر داشته باشید. در صورت امکان، گوساله خود را یک هفته پس از تولد شاخ سوزی کنید زیرا در آن سن، جوانه شاخ هنوز به پایه جمجمه وصل نشده است و دردی که گوساله احساس می کند کمتر خواهد بود.
برای شاخ سوزی دو روش وجود دارد:
شاخسوزی با پماد شاخ سوز: گوساله هایی که یک هفته سن دارند را با این روش شاخ سوزی می کنند.
شاخ سوزی با دستگاه شاخ سوز حرارتی: این روش برای گوساله های سن بالاتر هم جواب می دهد.
نحوه استفاده از پماد شاخ سوز:
بسیاری از این پماد ها را می توان برای گوساله ها ازبدو تولد تا ۸ هفتگی استفاده کرد با این حال ممکن است برخی از آن ها دارای محدودیت سنی باشند، بنابراین همیشه محدودیت ها ی سنی هر پماد را بررسی کنید.
۱. مهار گوساله
اولین قدم مهار کردن حیوان در یک قفس مهار کننده است. این قفس از میله های فلزی درست شده و جلوی آن باز است به طوری که سر گوساله از آن بیرون می آید. پس از عبور سر از فضای باز، میله ها یا لوله های مخصوص می توانند ثابت و تنظیم شوند تا سر گوساله بطور محکم در جای خود نگه داشته شود.
هرگاه سر گوساله در جایگاه قرار گرفت از یک دستیار بخواهید پوزه گوساله را با دست چپش فشار دهد به طوری که پوزه گوساله در مقابل ران دستیار قرار بگیرد. برای بریدن شاخ سمت راست دستیار همین کار را با دست راستش باید انجام دهد.
در صورت عدم وجود امکان مهار کردن گوساله می توان از تزریق آرامبخش استفاده کرد. در این حالت گوساله پس از آرام شدن، به آرامی در حالت دراز کش قرار میگیرد و اندام های جلو و عقب به هم گره میخورد.
۲. برس زدن
پس از آرام شدن گوساله، جوانه شاخ را روی سر گوساله با لمس کردن پیدا کنید. سپس به آرامی موهای روی جوانه شاخ و اطراف آن را کوتاه کنید. جوانه شاخ را با یک برس سیمی کوچک به آرامی برس بزنید. برس را محکم نکشید چون ممکن است خونریزی ایجاد کند.
۳. بی حسی موضعی
گودی روی سر گوساله در ناحیه بین پشت چشم و شاخ را پیدا کرده و ۲ تا ۵ میل لیدوکائین ۲% را به آن ناحیه تزریق کنید. اگر بار اول است که این کار را می کنید حتما از یک دامپزشک یا یک دامدار با تجربه بخواهید روند موقعیت یابی و تزریق صحیح را به شما نشان دهد.
حتماً سرنگ را با زاویه ۴۵ درجه و دور از چشم نگاه دارید. ۱۰ تا ۲۰ دقیقه صبر کنید تا دارو اثر کند.
۴. وازلین زدن
یک لایه وازلین به عنوان محافظ در اطراف جوانه شاخ بمالید. وازلین را با انگشت اشاره خود بمالید و اطمینان حاصل کنید که روی جوانه شاخ وازلین قرار نگیرد.
۵. نحوه زدن پماد شاخ سوز
با یک اپلیکاتور چوبی یا یک سرنگ لایه ای کافی از پماد شاخ سوز بر روی جوانه شاخ و حلقه نازک اطراف آن قرار دهید.
در گوساله هایی که یک هفته سن دارند یا جوان تر هستند، کل ناحیه که باید پماد بر روی آن قرار گیرد به اندازه یک سکه خواهد بود.
پس از اتمام کار اجازه دهید تا گوساله به دور از مابقی حیوانات به استراحت بپردازد.
نحوه استفاده از دستگاه شاخ سوز:
دستگاه ها متنوعی برای این منظور ساخته شده بعضی از آنها برای اندازه مشخصی از گوساله ها طراحی شده اند اما پایه اصلی همه آن ها سوزاندن با کمک آهن داغ می باشد.
قبل از خرید لیبل دستگاه را بررسی کنید تا اطمینان حاصل کنید متناسب برای گوساله شما باشد.
قبل از استفاده دستگاه را به یک پریز برق وصل کنید تا شارژ شود. این دستگاه ها دارای کنترل دمای اتوماتیک هستند و گرما را در ۱۰۰ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتیگراد) حفظ می کنند.
مزیت استفاده از این دستگاه بدون خونریزی بودن آن است. همچنین تا چهار ماهگی این روش قابل استفاده است.
معایب این روش سوزش و درد بیشتر نسبت به روش پماد شاخ سوز است، همچنین برای حفظ امنیت شما، نیاز به مهار بیشتر گوساله است.
۱. تست دستگاه شاخ سوز
اطمینان حاصل کنید که آهن دستگاه شاخ سوز به اندازه کافی داغ باشد. برای انجام این کار، یک تکه چوب را پیدا کنید و آهن دستگله شاخ سوز را را در آن فشار دهید. اگر ظرف ۱۰ ثانیه یک حلقه عمیق و تاریک در چوب ایجاد شد یعنی آهن به اندازه کافی داغ است. (پس از این آزمایش سه دقیقه صبر کنید سپس عملیات شاخ سوزی را انجام دهید.)
۲. مهار گوساله برای شاخ سوزی
از یک دستیار کمک بخواهید تا گوساله را مهار کند. از او بخواهید با استفاده از هر دو دست، سر گوساله را بر روی ران های خود فشار دهد. یک دست باید سر را در مقابل ران های خود نگه دارد، در حالی که دست دیگر باید پوزه را مهار کند.
هنگام مهار گوساله از دیوارها برای محدود کردن حرکت گوساله کمک بگیرید. این کار را با فشار دادن باسن خود بر روی بدن گوساله و گیر افتادن گوساله بین شما و دیوار انجام پذیر است.
۳. بی حسی موضعی قبل از شاخ سوزی
از انگشت شست دست دیگر استفاده کنید تا محل جوانه شاخ را پیدا کنید و در پایه جوانه بی حسی را تزریق کنید. مطمئن شوید که سرنگ در زاویه ۴۵ درجه و دور از چشم گوساله نگه داشته شده است.
در هر جوانه شاخ ۳ تا ۵ میلی لیتر لیدوکائین تزریق کنید. سوزن را بیرون کشیده و از دست خود برای ماساژ دادن جوانه شاخ و ناحیه اطراف آن استفاده کنید. به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه صبر کنید تا بی حسی اثر کند.
۴. انجام شاخ سوزی
آهن داغ را روی جوانه شاخ قرار دهید و چندین بار بچرخانید. این کار را ادامه دهید تا زمانی که صدای سوختن پوست چرم را بشنوید. به دنبال یک حلقه سفید باشید، این حلقه یعنی که به اندازه کافی جوانه را سوزانده اید.
۵. خارج کردن جوانه شاخ
جوانه شاخ را به کمک آهن داغ همانند یک قاشق اسکوپ خارج کنید. با انجام این کار جوانه قالبی بیرون می آید و یک دایره تمیز باقی می ماند که مهر و موم شده و خونریزی ندارد.
عدم خونریزی را بررسی کنید. آهن داغ نباید موجب خونریزی شود.اگر متوجه خونریزی شدید چند لایه گاز استریل روی آن قرار داده و فشار دهید، با این کار خونریزی باید قطع شود. اگر خونریزی ادامه پیدا کرد یا یک تکه آهن داغ ناحیه خونریزی را بسوزانید. میتوانید از دامپزشک برای این کار مشورت بگیرید.
وقتی تشخیص می دهید که شاخ با موفقیت برداشته شده است، به گوساله خود داروی تسکین درد بدهید سپس او را رها کنید تا استراحت کند.
مراقبت بعد از شاخ سوزی
با زدن اسپری ضد عفونی کننده از بروز عفونت جلوگیری کنید. جلوگیری از فرود آمدن مگس ها و حشرات در ناحیه شاخ از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا می توانند مجر به حمل بیماری ها و باکتری ها شوند. برای دور نگه داشتن حشرات می توانید از دفع کننده های حشرات استفاده کنید.
برای جلوگیری از آلودگی زخم، می توانید لنت های گازی را روی زخم بگذارید به مدت ده روز بماند. این گاز ها روزانه باید تعویض شوند. می توانید از پانسمان ضد باکتریایی به همراه گاز استریل استفاده کنید تا گوساله محافظت بیشتری در برابر عفونت داشته باشد.
برای خواندن دیگر مقالات به مجله سایت ماکی کالا مراجعه کنید.