بیماری پولوروم:
بیماری پولوروم (Pullorum disease) یا اسهال سفید جوجه‌ها (BacillaryWhite Diarrhea) که عامل آن سالمونلا پولوروم (S.pullorum) می‌باشد.
این بیماری بخاطر تلفات در جوجه‌ها و ضررهای حاصله در اثر کاهش تخم گذاری، کم کردن میزان نطفه و کاهش قدرت زایندگی تخم‌های حاصله از ناقلین و همچنین عدم رشد کافی جوجه‌های باقی مانده از یک واگیری، یکی از مهم ترین بیماری‌های ماکیان به شمار می آید.
بیماری تقریباً در تمام مناطق دنیا وجود دارد. توسعه روش‌های جدید در جوجه کشی و قرار دادن تعداد زیادی تخم مرغ در ماشین جوجه کشی باعث افزایش شدت و توسعه بیماری است. خوشبختانه با استفاده از روش پرورش گله‌های مادر عاری از بیماری، نسبت بیماری در دنیا و همچنین در ایران خیلی کم شده است و حتی بعضی از کشورها مانند اسکاتلند و ایرلند گزارش کرده‌اند که بیماری را ریشه کن نموده اند.
طریقه انتقال و واگیری:
سالمونلا پولوروم عامل بیماری بوده که باکتری گرم منفی و غیر متحرک می‌باشد. جالب است بدانید این باکتری در برابر خشکی، سرما و مواد ضد عفونی کننده مقاومت نسبی دارد. این باکتری می‌تواند در زمستان حدود ۱۲۸ تا ۱۴۸ روز در خاک زنده بماند.
منبع اصلی آلودگی در ماشین جوجه کشی تخم‌های آلوده حاصله از مرغان ناقل است که معمولاً بیشتر باکتری را در زرده دارا می‌باشند. اگرچه قدرت زایندگی این تخم‌ها پائین است، ولی حتی یک یا دو جوجه آلوده برای واگیری شدید در یک ماشین جوجه کشی کافی می‌باشد.
بسیاری از این جوجه‌های آلوده، عامل بیماری را از راه مدفوع دفع می‌کنند و باعث آلودگی آب و غذا و محوطه نگهداری و در نتیجه انتشار آلودگی در جوجه‌های دیگر بوسیله بلع مواد آلوده می‌گردند.
در مواقع واگیری شدید، انتشار غیر مستقیم بیماری به خصوص با وسائل، لباس‌ها، ظروف، اشخاص تعیین کننده جنس جوجه، بستر و جعبه های جوجه نیز اتفاق می‌افتد. مگس نیز در انتقال بیماری موثر می‌باشد. ضمناً انتقال عفونت توسط دست، لباس کارگران، ظروف، بستر و پرندگان وحشی نیز به طور غیر مستقیم صورت می‌پذیرد. سالمونلا پولوروم در بسترهای قدیمی تا ۳ هفته و در بستر تازه ۱۱ هفته می‌تواند باقی بماند و باعث انتشار غیر مستقیم باکتری گردد.
علائم این بیماری:
بیماری پولوروم اصولاً بیماری جوجه‌های جوان است که در آنها علائم ظاهری برای تشخیص کافی نیست. دوره نهفته این بیماری بین ۵ تا ۷ روز و تلفات از صفر تا ۱۰۰ درصد است که معمولاً بین ششمین تا دهمین روز تولد به حداکثر مقدار می‌رسد. در بسیاری از واگیری‌ها ممکن است جوجه‌ها بدون نشان دادن هیچگونه علامتی تلف شوند ولی ممکن است علائم بی اشتهایی، افزایش تشنگی، جمع شدن جوجه‌ها کنار هم در مناطق گرم، نفس نفس زدن، پژمردگی، ژولدگی پرها و اسهال سفید وجود داشته باشد. گاهی علائمی مانند به پشت غلطیدن جوجه‌ها یا دچار عدم تعادل شدن نیز در جوجه‌های مبتلا به این بیماری دیده می‌شود.
مخرج بعضی از جوجه‌ها با ماده چسبناک متمایل به سفید یا قهوه ای متمایل به سبز پوشیده می‌شود. واگیری تورم مفاصل با این نوع سالمونلا در جوجه‌های حدود ۵ هفته نیز مشاهده شده است.
بالغین آلوده به این سالمونلا پولورم به ندرت علامتی را از خود نشان می‌دهند. فقط گاهی کاهش اشتهاء، بی‌حالی و افسردگی، بیرنگی تاج و به ندرت اسهال در آنها دیده شده است.
جراحات کالبد شکافی:
جراحات در طیوری که از بیماری تلف شده اند بر حسب سن پرنده و حدت باکتری و راه عفونت متغیر است. در جوجه‌هایی که در عرض چند روز اول تلف می‌شوند، کبد آنها بزرگ شده و طحال نیز بزرگ و پر خون می‌شود. نقاط نکروز در کبد و طحال و ریه نیز دیده می‌شود.
در جوجه های بزرگ‌تر آبسه‌هایی روی عضله قلب که گاهی همراه با تورم پرده قلب است، مهم ترین نشانی تشخیص این بیماری است.
در مرغان بالغ جراحات معمولاً در تخمدان است و در خروس‌ها نیز تحلیل بیضه و وجود آبسه‌های کوچک فراوان در بافت پوششی آن ممکن است دیده شود.
تشخیص نهایی براساس مشاهده جراحات، جدا کردن باکتری و بررسی خواص بیوشیمیایی و آزمایش آگلوتیناسیون با سرم گروه D می‌باشد. در جوجه‌ها کشت از کبد و خون قلب بهترین نتیجه را می‌دهد. همچنین می‌توان از طحال، کلیه و ریه نیز برای کشت استفاده نمود. البته در اشکال حاد، سالمونلا پولوروم را می‌توان از هر اندامی جدا نمود.
مبارزه با بیماری:
مبارزه با این بیماری بر اساس مشخص کردن پرندگان مبتلا در گله مادر به وسیله آزمایش آگلوتیناسیون و اخراج آنها از گله می‌باشد.
در صورت مشاهده آلودگی در گله باید بفواصل ۳ الی ۴ هفته آزمایش تکرار شود تا اینکه هیچگونه مورد مثبتی در آزمایش پی در پی مشاهده نشود. از مواد غذائی آلوده و تخم‌های بدون نطفه مشکوک نباید برای تغذیه استفاده شود. تمام گله‌ها باید سالی یکبار آزمایش شوند. مرغان جدید را به مدت کافی باید بطور مجزا نگهداری کرد و پس از اینکه در آزمایش میکروبی هیچگونه سالمونلائی از آنها جدا نشد و در آزمایش آگلوتیناسیون منفی بودند وارد گله کرد. محوطه آلوده به این بیماری نیز با محلول ۳ درصد کرزول و وسائل آلوده با محلول ۴ درصد سود یا ۵ درصد هیپوکلریت ضد عفونی شوند.
از تخم‌های حاصله از گله‌های عاری از بیماری برای تهیه واکسن‌های زنده طیور استفاده شود. از ورود برندگان وحشی، موش، حشرات و حیوانات دیگر مثل سگ در مرغداری جلوگیری کنید. انسان نیز می‌تواند با کفش و لباس و وسائل مرغداری باکتری را وارد مرغداری کند.
در آخر به محض مشاهده بیماری در گله، جوجه‌های آلوده باید جدا شوند، بستر و مواد غذائی آلوده سوزانده و یا دفن شوند و سپس تمام جایگاه و وسائل را تمیز و ضد عفونی کرده و برای پرورش جدید جوجه‌های حاصله از گله‌های مادر عاری از بیماری تهیه کرده و در محیط تمیز و غیر آلوده پرورش دهید.
برای کنترل بیماری در ماشین جوجه کشی باید در نظر گرفته شود که آلودگی ممکن است به وسیله تخم‌های آلوده که محتوی باکتری در زرده می‌باشند و یا آلودگی پوسته از راه آلوده شدن با مدفوع محتوی باکتری وارد ماشین جوجه کشی شود، بنابراین باید از استفاده از تخم‌مرغ‌های کثیف و یا تخم‌مرغ‌های حاصله از گله های مشکوک برای جوجه کشی خودداری شود.
درمان:
هیچ دارو و یا ترکیبی از داروها پیدا نشده که کاملاً گله‌ای را از عفونت پاک کنند، فقط مقداری از میزان تلفات کاسته اند. برای این منظور از فورازولیدون به نسبت ۰/۰۴ درصد غذا به مدت ۱۰ الی ۱۴ روز، کلر آمفنیکل ۰/۵ درصد در غذا و کلرتتراسیکلین به نسبت ۲۰۰ میلی گرم در هر کیلو غذا می‌توان استفاده کرد.
وجود این بیماری در دیگر حیوانات:
سالمونلا پولوروم که دارای حدت زیاد برای میزبان اصلی‌اش یعنی ماکیان می‌باشد، در بوقلمون نیز به میزان کمتر بیماری زا بوده و به نظر می‌رسد که بیماری زایی آن برای گونه‌های دیگر محدود باشد.
حساسیت نژادهای مختلف ماکیان نیز در برابر این بیماری متفاوت است. نژادهای سبک به خصوص لگهورن‌ها مقاومت بیشتری نسبت به نژادهای سنگین در برابر این بیماری دارند. ماده‌ها از نرها حساس‌تر می‌باشند که شاید به علت وجود تخمدان در ماده‌ها که محل جای‌گیری باکتری است باشد.
برای خواندن دیگر مقالات به مجله سایت ماکی کالا مراجعه کنید.