بهترین نوع دامپروری

دامپروری چیست؟

دامپروری چیست؛ شاخه ای از کشاورزی است که به نگهداری و پرورش حیوانات مزرعه برای تولید محصولات دامی با کیفیت می پردازد.

دام ها، به طور کلی، به دو دسته ی دام های سنگین و دام های سبک تقسیم می شوند. منظور از دام سنگین، گاو است. دام سبک هم شامل گوسفند و بز می باشد.

گوسفند و بز، به دلیل برخورداری از وزن پایین تر نسبت به سایر دام ها، در صنعت دامپروری، به عنوان دام سبک شناخته می شوند و نقش چشمگیر و گسترده ای در تامین پروتئین و لبنیات کشور ها دارند.

از مهم‌ترین منابع تأمین‌کننده ی پروتئین، گوشت و شیر می باشند که با توجه به رشد روزافزون جمعیت، بهترین راهکار، پرورش دام سنگینی همچون گاو است. پرورش گاو، یکی از روش های مدیریتی مناسب برای تأمین بخش گسترده‌ای از نیازهای غذایی کشورها محسوب می‌شود. چرا که، محصولات به‌دست‌آمده از این دام‌ها، ازنظر کمیت، در مقایسه با دام‌های سبک، بسیار بالاتر بوده و می‌توان طی مدت پرورش، شیر و گوشت بیشتری تولید کرد.

گاو شیری

گاو شیری ماده گاوی است با شیردهی بسیار که جهت تولید فراورده‌های لبنی پرورش داده می شود. 

گاوهای شیری باید تا حد امکان محافظت و کنترل شوند. جذابیت آنها با این واقعیت توضیح داده می شود که آنها به سرمایه گذاری اضافی نیاز ندارند و در عین حال درآمد نقدی خوبی را ارائه می دهند.

در تابستان، گاوهای شیری، در هر بار دوشش ۱۰الی ۱۵ لیتر شیر تولید می کنند و در مجموع، حدود ۱۰ بار در شبانه روز دوشش می شوند. بنابراین، هر حیوان معمولاً تا ۱۵۰ لیتر شیر در روز تولید می کند.

امید به زندگی در گاوهای شیری حدود ۲۰ سال (در موارد نادر ۳۵ سال) است. در حالی که دوره ی استفاده ی اقتصادی آن ها، ۱۲ تا ۱۳ سال است که در طی این مدت، ۹ تا ۱۲ دوره ی شیردهی دارند. آنها به عنوان حیوانات پرورشی برای ۵ تا ۱۰ سال مورد استفاده قرار می گیرند.

بهترین نژادهای گاو شیری در جهان عبارتند از: گاو هلشتاین، نژاد گاو قرمز نروژی، نژاد گاو سیمنتال، نژاد گاو جرسی، نژاد براون سوئیس، نژاد ایر شایر، نژاد شورت هورن و نژاد مونت بلیارد.

بهترین نژادهای گاو شیری ایرانی: گاو سرابی، گاو تالشی، گاو گلپایگانی، گاو سیستانی، گاو کردی و گاو نجدی

گاو هلشتاین

حتی در نگاه اول، از ساختار حیوان، مشخص است که این یک نژاد شیری است. اسکلت گاو شیری هلشتاین شبیه یک مثلث است. این گاو دارای بدن کشیده با سر سبک و گردن باریک است. اندام ها نازک و دراز هستند. رنگ این حیوان منحصراً مشکی – سفید است. 

وزن گاو هلشتاین بسیار زیاد است. وزن یک گاو بالغ به طور متوسط ​​۷۰۰ کیلوگرم و یک گاو نر تقریباً ۹۰۰ کیلوگرم است. اما با یک رژیم غذایی کامل و متعادل وزن آن به ۱۲۰۰ کیلوگرم نیز می رسد.

 قد این گاو به ۱۴۵ یا ۱۵۰ سانتی متر می رسد و یک نر به قد ۱۶۰ سانتی متر می رسد. اگرچه گاو نر با قد ۱۸۰ سانتی متر نیز وجود دارد، پشت صاف و تخت است. قسمت قفسه ی سینه از نظر عمق و عرض متفاوت است. عرض قفسه ی سینه ی این گاو ۸۲ یا ۸۷ سانتی متر است.

گاوهای هلشتاین یکی از پربارترین نژادهای شیری در جهان هستند. آنها مقادیر زیادی شیر تولید می کنند که چربی و پروتئین بالایی دارد. به طور متوسط، یک گاو هلشتاین ۲۲ تا ۲۷ لیتر شیر در روز تولید می کند و بهترین نمونه های این نژاد می توانند تا ۵۰ لیتر شیر در روز تولید کنند. علاوه بر این، گاوهای هلشتاین دارای دوره ی شیردهی طولانی هستند که می تواند به ۳۰۵ روز برسد. در نتیجه، می توانند سالانه تا ۹۰۰۰ لیتر شیر تولید کنند. نژاد گاو هلشتاین به دلیل بهره وری بالا به طور گسترده در دامداری های سراسر جهان، استفاده می شود.

گاو گوشتی

گاو گوشتی، به دامی از جنس گاو گفته می‌شود که برای تولید گوشت پرورش داده می‌شود (برخلاف گاو شیری که جهت تولید شیر پرورش داده می‌شود). در تولید گوشت گاو سه مرحله ی اصلی وجود دارد: تکثیر (زایمان)، رشد و پرواربندی.

برای تولید گوشت گاو، از حیوانات همه نژادهای گاو استفاده می شود، اما حیواناتی از نژادهای گوشتی تخصصی می توانند به بهترین شکل از خوراک استفاده کرده و آن را به گوشت با بالاترین کیفیت تبدیل کنند.

اخیراً، نژادهای تخصصی گاو، تقریباً، در دامپروری همه کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته اند. زیرا حیوانات این نژادها، در مقایسه با گاوهای شیری و شیری – گوشتی دارای ویژگی های اقتصادی، بیولوژیکی و تکنولوژیکی خاص و ارزشمندی هستند. پرورش تخصصی گاو گوشتی حدود ۵۵ درصد از تولید جهانی گوشت گاو را تامین می کند.

ویژگی های گاو گوشتی

ویژگی اصلی گاوهای گوشتی، سرعتی است که این حیوانات در مدت زمان نسبتاً کوتاهی، توده ی عضلانی به دست می آورند. طبقه بندی خاصی از گاوهای گوشتی وجود دارد: انواعی وجود دارد که با افزایش بهره وری و بلوغ زودرس مشخص می شوند. چنین حیواناتی به سرعت رشد کرده، چربی جمع می کنند و بسیار بارور هستند. گوشت گاوهای این نژادها آبدار، چرب و حاوی مقدار زیادی پروتئین است.

نژادهای گاو گوشتی دیر بلوغ، با رشد کندتر مشخص می شوند و یک و نیم تا دو سال به حداکثر وزن بدن می رسند. گوشت این نژادها، حاوی حداقل چربی است.

برای تصمیم گیری در مورد انتخاب یک نژاد گاو گوشتی برای پرورش، باید نه تنها ویژگی های کلیدی مشخصه ی یک نژاد خاص از حیوانات، بلکه منطقه ی پرورش، با شرایط جغرافیایی و آب و هوایی، عملکرد کشتار گوشت و همچنین جیره ی غذایی برنامه ریزی شده را نیز باید در نظر گرفت. 

بهترین نژادهای گاو گوشتی در ایران و جهان عبارتند از: آنگوس سیاه، شارولز، هرفورد، سمینتال، تگزاس، آنگوس قرمز، لانگهورن تگزاس، لیموزین، براهمن، سیستانی و …

پرورش گوسفند

از قدیم الایام، پرورش گوسفند از اهمیت خاصی برخوردار بوده و با اهداف مختلفی انجام می شود. پرورش گوسفند به دلیل سود آوری بالا و ریسک کم ، طرفداران بسیاری در صنعت دامپروری داشته و از مزیت های اقتصادی گوسفند می توان به اشتغال زایی، تولید گوشت مرغوب و پشم و شیر اشاره کرد. حتی فضولات گوسفند نیز به عنوان کود برای درختان استفاده می شود. بیش از ۲۰۰ نژاد اهلی گوسفند در سراسر دنیا وجود دارد، البته بسیاری از این نژاد ها از لحاظ اقتصادی اهمیت چندانی ندارند .

پرورش گوسفند مستلزم برنامه ریزی مناسب در تمامی مراحل کار با حیوانات، از جمله انتخاب نژاد مناسب و انتخاب خوراک است.

گوسفندداری به حق یکی از سودآورترین انواع دامپروری محسوب می شود و حتی برای دامداران مبتدی نیز مناسب است. پرورش گوسفند دارای چندین مزیت است:

• سهولت مراقبت و پرورش به دلیل بی تکلف بودن این حیوانات به شرایط محیطی.
• فرصت دریافت حمایت دولتی برای راه اندازی یک تجارت؛
• مقاومت در برابر مرگ و میر و بیماری های مختلف؛
• سرمایه‌گذاری‌های کوچک راه‌اندازی و هزینه‌های مداوم برای تأمین هر چیزی که حیوانات نیاز دارند.
• فرصت کسب درآمد از گوسفند در تمام طول سال؛
• بلوغ سریع حیوانات جوان و رشد دام؛

پرورش بز

پرورش بز شاخه ای از دامپروری است که به پرورش بز می پردازد .

محصول پرورش بز، شیر با مقادیر زیادی ویتامین، گوشت، پوست و پشم است. بزها در مورد غذا سخت گیر نیستند و نسبت به سایر گیاهخواران تعداد بیشتری گیاه (بیش از ۶۰۰ نوع علف) می خورند. بزها، شش برابر کمتر از یک گاو غذا مصرف می کنند و معمولاً تا ۴۵۰-۵۵۰ کیلوگرم شیر با محتوای چربی ۳.۸-۴.۵ درصد در هر دوره ی شیردهی تولید می کنند.

در میان حیوانات مزرعه ای سم دار، نگهداری و تغذیه ی بزها راحت تر از سایر دام ها مانند گاو و گوسفند است. علاوه بر این، یک پرورش دهنده ی بز به شما خواهد گفت که پرورش بز نه تنها یک تجارت جالب است، بلکه یک تجارت سودآور در دامپروری نیز هست. بزها حیواناتی اجتماعی با عادات غیرعادی هستند.
بزها عمدتاً برای شیر، گوشت یا پشم پرورش داده می شوند. هر نژاد بز به طور خاص برای یکی از این اهداف پرورش داده شده است، اگرچه نژادهای متقابل (بزهای شیری و گوشتی) نیز وجود دارند. پرورش بزهای کوتوله و مینیاتوری نیز امروزه رایج است: آنها به عنوان حیوانات خانگی استفاده می شوند.

اقلام درآمدی پرورش بز

پرورش و فروش بز
فروش شیر؛ بزها باید دو بار در روز دوشیده شوند. آن ها تقریباً ۳.۵ – ۴ لیتر شیر تولید می کنند.
پرورش و فروش بز برای گوشت.
پرورش بز برای پشم؛ سالی دو بار قیچی می شود، شسته شده و در نهایت از آن نخ باکیفیت تولید می شود.
فروش محصولات ساخته شده از مو و کرک بز.

بهترین نژادهای بز ایرانی عبارتند از: بز نجدی، خلخالی، رایینی، تالی و مرخز

بهترین نژادهای خارجی بز در جهان: توگنبرگ، سانن، آلپاین، باربری، آنقورا و …

بهداشت دام

بهداشت دام، علم حفاظت از سلامت حیوانات توسط ایجاد شرایط بهینه برای آنها، تضمین تغذیه ی با کیفیت خوب، مراقبت و استفاده ی منطقی، با
که با توجه به پتانسیل ژنتیکی دام، منتج به حداکثر بهره وری می شود. بهداشت حیوانات، به مطالعه ی الگوهای تأثیرگذار بر بدن حیوان، عوامل محیطی مختلف، به منظور تعیین پارامترهای مثبت محیط و ایجاد استانداردهای بهداشت جانوری برای حیوانات گونه ها، جنسیت و گروه های سنی مختلف می پردازد.
 بر اساس داده های بهداشت حیوانات در مزارع، اقدامات بهداشتی و دامپزشکی-بهداشتی، جهت حصول اطمینان از پیشگیری از بیماری های غیر واگیر دام در حال توسعه می باشد.

نکته ی مهم در زمینه ی اهمیت اصول بهداشتی در نگهداری دام، تامین سلامت دام و مواد غذایی و پروتئین های حیوانی برای مصرف انسان ها است که باعث افزایش تولید نیز خواهد شد. علاوه بر این، رعایت اصول بهداشتی در نگهداری دام، موجب کنترل و پیشگیری از بیماری های مسری قابل انتقال به انسان نیز می شود و با ایجاد محیط پاک و سالم در دامداری، فضای سالمی را نیز برای انسان ها فراهم می کند. هم چنین، موجب ایجاد زمینه برای تجارت خارجی نیز شده و درآمد دامداری ها را نیز افزایش خواهد داد.

بیماری های دام

بیماری، تغییری در بدن است که موجب اختلال در عملکرد دام می شود. چنین اختلالاتی، اغلب با تغییرات قابل تشخیص در عملکرد بدن دام شناسایی می شوند.

یک بیماری اغلب از ترکیب دو یا چند عامل ناشی می شود:عوامل غیرمستقیم یا مستعد کننده که موجب کاهش مقاومت حیوان می شوند و عوامل مستقیم که باعث ایجاد بیماری واقعی می شوند.

دلائل مستعد کننده ی بیماری، اغلب به عنوان عوامل “استرس زا” نامیده می شوند. عوامل استرس زا عبارتند از: سرما، تهویه ی نامناسب، ازدحام بیش از حد، فضای ناکافی تغذیه و آبیاری، مصرف بیش از حد دارو و غیره.

عوامل مستقیم بیماری دامها عبارتند از: باکتری ها، ویروس ها، انگل ها، قارچ ها، کمبودهای تغذیه ای، سموم شیمیایی و دلائل ناشناخته.

برخی از بیماری های شایع دام کوچک عبارتند از: پنومونی باکتریایی، کوکسیدیوز، انتروتوکسمی (بیماری پرخوری)، همونکوز، لیستریوز (بیماری حلقه ای)، مایکوپلاسموز و …

بعضی از بیماری های شایع دام بزرگ: سالمونلوز، ذات الریه (پنومونی)، نواقص مادرزادی قلب و دیفتری

تجهیزات دامپروری

دامپروری نقشی کلیدی در تامین غذای مردم دارد و تجهیزات دامپروری جزء لاینفک این فرآیند می باشد. صاحبان دام می دانند که انتخاب تجهیزات مناسب در بهبود عملکرد و رفاه حیوانات موثر می باشد.

برای نگهداری و مراقبت مؤثر از دام سنگین و سبک، استفاده از تجهیزات تخصصی ضروری است. این امر به فراهم کردن آب و غذای مناسب برای دام و همچنین انجام فرآیندهای تمیز کردن، حذف کود و سایر کارهای مهم در دامداری کمک می کند.

در دامپروری ها تجهیزات مختلفی جهت بهبود بهره وری، مورد استفاده قرار می گیرند: تجهیزات آبخوری، شیرنوش، تجهیزات اصلاح سم، انواع تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و تهویه، تجهیزات ضد عفونی، دستگاه شیردوش، پشم چین، سرنگ لقاح مصنوعی، سرنگ تزریق دارو و …. 

در بین تجهیزات دامپروری، دستگاه شیردوش، به واسطه ی افزایش راندمان تولید و بهداشت محصول، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. 

دامپروری ها به طور فزاینده ای به چگونگی منطقی کردن منابع تولید می اندیشند. اکثر آنها می دانند که اتوماسیون بهترین گزینه است و کار خود  با خرید دستگاه شیردوشی شروع می کنند.

دستگاه شیردوشی دستگاهی اتوماتیک است که به شما امکان می دهد شیر را از پستان حیوان دریافت کرده و آن را در مخازن (سطل) توزیع کنید. یک دستگاه شیردوش برای مزارع با بیش از ۵ دام تولید کننده ی شیر، یک خرید منطقی خواهد بود.

استفاده از تکنولوژی روز در دامداری ها و سالن های پرورش دام، میزان تولیدات محصولات را افزایش داده و فرایند نگهداری از دام را ساده تر کرده است. شیردوش برقی، یکی از تجهیزات دامپروری مدرن است که در بسیاری از دامداری های بزرگ و صنعتی کاربرد دارد و از آن برای دوشش راحت دام، بدون دخالت انسان به کار می رود.

مزایای استفاده از دستگاه شیردوش:

• صرفه جویی در هزینه های کارگری
• افزایش سرعت دوشش نسبت با دوشش با دست
• افزایش تولید و کیفیت شیر
• کاهش استرس دامها در زمان دوشش، به علت ایجاد شرایط یکنواخت دوشش