کتاب بهداشت و بیماریهای کپور ماهیان

کتاب بهداشت و بیماریهای کپور ماهیان؛ با افزایش تولیدات ماهیان گرمابی و بویژه کپور ماهیان در کشور و افزایش تراکم و جابجایی آنها زمینه رشد بیماری ها نیز فراهم گردیده است

تالیف : دکتر کاظم عبدی/ دکتر حسین میرزایی

سرشناسه : عبدی، کاظم ، ۱۳۴۹

عنوان و نام پدیدآور :کتاب جامع بهداشت و بیماریهای کپور ماهیان

مشخصات ظاهری : ۵۸۸ ص.: مصور، 

شابک : 1-06-5604-600-978

وضعیت فهرست نویسی : فیپا. 

موضوع: بیماری های ماهی 

ماهی کپور

انواع ماهی

رده بندی کنگره ۱۳۹۰ ۲ع ۲۷ / SH۱۶۷

رده بندی دیویی :۶۳۹/۳۷۴۸۲ 

شماره کتابشناسی ملی: ۲۳۱۰۹۵۶

ناشر: انتشارات پرتو واقعه

نوبت چاپ: اول، بهار ۱۳۹۰

تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه 

پیشگفتار

با افزایش روزافزون جمعیت جهان، تأمین غذای کافی و سالم به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر و همچنین از دغدغه های اصلی مراجع ذیصلاح بهداشتی و بین المللی در آمده است.

آبزیان و فرآورده های شیلاتی به دلیل دسترسی آسان قیمت پایین، تنوع گونه ای زیاد آبزیان و ارزش غذایی بالای آنها از قدیم الایام به عنوان یکی از ارکان اصلی تامین غذای انسان ها مطرح بوده اند، به طوری که در سال های اخیر

( 2006 , FA0 ) مصرف سرانه آبزیان در دنیا به ۱۳/۶ کیلوگرم رسیده است.

براساس گزارشات سازمان کشاورزی و خواربار ملل متحد ( FAO ) میزان تولید جهانی آبزیان در سال ۲۰۰۸ به حدود ۱۶۰ میلیون تن رسیده است.

به دلیل محدودیت های صید در سال های اخیر و کاهش منابع آبزیان، تلاش ها در جهت افزایش تولید بر اساس آبزی پروری افزایش یافته است به طوری که در این سال میزان تولید آبزیان پرورشی به بیش از ۶۸ میلیون تن رسیده است.

کپور ماهیان گروه عمده ای از ماهیان آب شیرین با تنوع گونه ای و ارزش غذایی- داریی بالا . می باشند که از نظر صید ورزشی، پرورش تزئینی و همچنین به عنوان مدل های تجربی جهت تحقیقات نیز اهمیت جهانی دارند.

میزان تولید کل کپور ماهیان در سال ۲۰۰۸ بیش از ۲۰ میلیون تن و ارزش اقتصادی آنها بیش از ۲۶ میلیارد دلار بوده است. ایران با تولید ۷۴۸ ۸۷ تن ماهیان گرمابی در سال ۱۳۸۷ رتبه نهم دنیا را در اختیار داشته است.

بنابراین جای تعجب بسیاری است که تاکنون کتاب های متعدد مناسبی در زمینه بهداشت و بیماری های این ماهیان با ارزش تجاری در دنیا و همچنین ایران تألیف نگردیده است،

این در حالی است که برای بیماریهای آزاد ماهیان تألیفات متعددی وجود دارد.

با افزایش تولیدات ماهیان گرمابی و بویژه کپور ماهیان در کشور و افزایش تراکم و جابجایی آنها زمینه رشد بیماری ها نیز فراهم گردیده است

در فصل اول تا سوم اقدام به معرفی کپور ماهیان و مرور مختصری بر اهمیت اقتصادی، فیزیولوژی و آناتومی کپور ماهیان گردیده

و در فصول چهارم تا نهم بیماری های عفونی (شامل بیماری های باکتریایی، ویروسی، انگلی و قارچی)، بیماری های غیر عفونی، تغذیه ای، محیطی و بیماری های تخم و لارو ماهیان مورد بحث قرار گرفته است.

در فصول بعدی نیز مباحث مربوط به تشخیص و درمان بیماری های کپور ماهیان آورده شده است.

در ضمایم پیوست نیز مطالب جامعی در خصوص نحوه نمونه برداری در آبزیان واکسیناسیون و آخرین وضعیت بیماری های ماهیان در کشور مورد بحث قرار گرفته است.

• فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه

• توزیع جغرافیایی
• اهمیت اقتصادی کپور ماهیان

فصل دوم: زیست شناسی کپور ماهیان

• آب: به عنوان یک فاکتور کنترلی.
• آناتومی پایه خارجی بدن.
• آناتومی پایه داخلی بدن.
• سیستم های اسکلتی و ماهیچه ای
• سیستم گوارشی
• سیستم دفعی
• سیستم تولید مثلی و سیکل زندگی.
• سیستم اندوکرین یا درون ریز
• سیستم های عصبی و حسی
• سیستم قلبی عروقی و خون
• سیستم ایمنی

فصل سوم: نشانه های بیماری

• علایم رفتاری بیماری
• علایم عمومی خارجی قابل رؤیت 
• تغییرات رنگ بدن
•  بدشکلی های اسکلتی
• اتساع محوطه بطنی.
• لاغری مفرط
• فعالیت شنای غیرطبیعی
• پوست
• معاینه چشمی ماهیان ( معاینه از نزدیک)
• خونریزی ها

• رشدهای اپیدرمی و تومورها

• آبشش ها
• علائم داخلی بیماری
• دستگاه گوارشی
• کبد
• بانکراس
• کليه
• غدد جنسی
• غده تیروئید
• بافت های اسکلتی با استخوانی

• بافت های عضلانی صاف

• عضلات مخطط یا اسکلتی
• کیسه شنا
• قلب
• سلول ها و رگ های خونی
• طحال
• تیموس
• مغز
• طناب نخاعی
• اعصاب محیطی
• چشم
• اندام بویایی 
• سیستم خط جانبی
• جوانه های چشایی 
•  سبیلک ها

فصل چهارم: بیماری های عفونی

• عوامل بیماری زا و بیماری های ویروسی
• ویرمی بهاره کپور ماهیان .
• بیماری خونریزی دهنده کپور علفخوار یا بیماری کارد
• آبله ماهی
• بیماری های ویروسی نوظهور
• عفونت ناشی از کوی هرپس ویروس
• رابدو ویروس های غیر SVC

• عوامل بیماری زا و بیماری های باکتریایی

• فلاووباکترها
• آئروموناس و سودوموناس ها
•  مایکوباکتریوزیس
• گونه های ادواردزیلا
• پروتئوس رتگری
• عوامل بیماری زای باکتریایی نوظهور.
• عوامل بیماری زا و بیماری های قارچی
•  علایم بالینی و تشخیص بیماری
• پیشگیری و کنترل بیماری
• بیماری های مشترک
• زئونوزهای باکتریایی
•  زئونوزهای ویروسی و قارچی

فصل پنجم: بیماری های عفونی انگل ها

•  انگل ها و بیماری های تک یاخته ای.
• انگل های ماستیگوفورا (تاژکداران)
• رایزو پودا (آمیب ها)
• انگل های مژه دار
• آپی کامپلکسا
• میکسوزوا (میکسوسپورا)
• میکروسپورا ( میکرو سپوريديا )
• انگل های تک یاخته بدون طبقه بندی

• ترماتودهای مونوژن

• خانواده داکتیلوژیریده
• خانواده ژایرو داکتیلیته
• پلی او پیستوکوتیلیدا 
• ترماتودهای دیژن
• ترماتودهای دیژن که در آن ماهیان میزبان قطعی می باشند
• ترماتودهای دیژن که در آن ماهیان میزبان واسط می باشند. .
• سستودها (کرم های نواری)
• کپور ماهیان به عنوان میزبان های قطعی سستودها.

• کپور ماهیان به عنوان میزبان های واسط.

• نماتودها
• آکانتوسفال ها (کرم های سرخاردار)
• یمفورینکوس لویس
•  ترم تنان ( گلوشیدیا)
• کرم های حلقوی ( زالوها)
•  سخت پوستان
• آرگولوس فولیاسئوس
• لرنه آ سیپرینا سه آ
• انگل های مشترک یا زئونوزها
• ترماتودها
• نماتودها

فصل ششم: بیماری های غیر عفونی

• جراحات خود وارده
• جراحات و مرگ های ناشی از پریدن ماهی به بیرون آب (واکنش های فرار)
• جراحات ایجاد شده به وسیله ماهیان و سایر حیوانات
• جراحات ایجاد شده به وسیله همنوعان یا سایر کپور ماهیان
• جراحات ایجاد شده به وسیله غیر کپور ماهیان
• کانی بالیسم
• جراحات ایجاد شده به وسیله سایر گونه ها به غیر از ماهی

•  جراحات ناشی از فعالیت های انسانی.

• عملیات آبزی پروری
• ماهیگیری ورزشی (صید ماهی با قلاب)
• تحقیقات علمی
• بیماری های تکاملی و فیزیولوژیک.
• بیماری های شایع غیر عفونی کپور ماهیان
• اختلالات کیسه شنا

• استسقاء غیر عفونی

• ناباروری
• هیبریداسیون
• توموره رها
• پاپیلوما
• کارسینوم سلول های سنگفرشی
• آدنومای تیروئید
• آدنومای کلیه
• تومورهای مزانشیال بافت های غیر خونساز
• تومورهای بافت خونساز.
• تومورهای سلول های رنگدانه دار.
• تومورهای بافت عصبی
• تومورهای متفرقه.
• بیماری های مرتبط با طول عمر و پیری

فصل هفتم: بیماری های ناشی از عوامل محیطی

• بیماری های محیطی ناشی از حوادث طبیعی
• بیماری های محیطی ایجاد شده بوسیله فعالیت های بشری.
• دمای آب
• دماهای بالا.
• دماهای پایین
• گازهای محلول.
• اکسیژن
• فوق اشباعیت گازها در آب
• PH
• مواد دفعی نیتروژنی
• سایر آلاینده ها
• فلزات سنگین
• حشره کش ها
• مواد شیمیایی مختل کننده سیستم آندوکرین
• عوامل استرس زای محیطی و بیماری

فصل هشتم: بیماری های ناشی از عوامل تغذیه ای

• غذاهای طبیعی
• غذاهای مصنوعی
• بیماری های مرتبط با تغذیه
• اختلالات ناشی از کمبود ویتامین 
• کمبودهای اسید آمینه.
• کمبودهای مواد معدنی
• عدم تعادل اسیدهای چرب
• گرسنگی
• اختلالات ناشی از مسمومیت غذایی 
• مایکوتوکسین ها
• تغذیه بیش از حد ماهیان
• بیماری های ناشی از مصرف غذای زنده آلوده
• بیماری های ناشی از مصرف ماهی بیمار یا مرده

فصل نهم: بیماری های تخم و لارو ماهیان

•  تخم ها
• تخم های نابارور
• نارسایی در تفریخ تخم های بارور
• بیماری های عفونی

• مراقبت والدین از تخم ها بعنوان وسیله ای جهت کاهش عفونت ها

• مراقبت والدین و افزایش بقای تخم
• لارو ماهی
• ایمنی و بیماری های عفونی
• بیماری حباب گازی
• شکار تخم ها و لارو ماهیان

فصل دهم: مدیریت بهداشتی ماهیان

• مقدمه ای بر طرح های مدیریت جایگاه
• پیشگیری
• پرورش ماهیان
• اقدامات درمانی
•  سازمان های تجاری و سایر ارگان ها

فصل یازدهم: پیشرفت های آینده

• روش های تشخیص سریع بیماری ها
• آزمایش های شناسایی آنتی بادی.
• آزمایش های شناسایی آنتی ژن
• تکنولوژی غربالگری ژنتیکی
• توسعه واکسن
• تکامل روش های درمان شیمیایی
• مخاطرات ناشی از بیماری ها در آینده

 فصل دوازدهم: روش های آزمایشگاهی تشخیص و کنترل بیماری ها

• آزمایش ماهیان در محل مزرعه
• تحویل نمونه به آزمایشگاه
• نحوه جمع آوری و ارسال نمونه به منظور بررسی بیماری های ماهی
• اصول کلی نمونه برداری از ماهی ها
• نمونه آب
• نحوه ارسال نمونه
•  نمونه برداری برای آزمایشات آسیب شناسی
• تکنیک های کالبد گشایی
• آماده سازی برای آزمایش های هیستوپاتولوژی
• نمونه برداری برای آزمایشات ویروسی

• چگونگی برداشت سریع نمونه های مورد نیاز برای ارائه گواهی

• نمونه برداری برای آزمایش های میکروبیولوژی
• انتخاب بافت مناسب برای کشت باکتریایی
•  چگونگی تهیه کشت از اندام های ماهی .
• نمونه برداری جهت بیماری های قارچی
• نمونه برداری بافتی برای آزمایش های سم شناسی
• آنزیم های بافتی
• نمونه خون 
• آنزیم شناسی و بیوشیمی بالینی خون
• تکنیک های جمع آوری خون
• نمونه گیری برای آنالیز آب
• نمونه برداری برای آزمایش های انگلی

ضمیمه یک: اسامی علمی، انگلیسی و فارسی ماهیان

ضمیمه دو: ایمنی شناسی و واکسیناسیون ماهیان

• تکامل سیستم ایمنی در ماهیان
• ایمنیت اختصاصی
• نسبت سلول های خونی در ماهیان
• ایمنیت همورال
• ایمنیت غیراختصاصی
• ایمنیت اکتسابی ماهیان و مراحل واکنش متقابل آنتی ژن – میزبان
• تاثیر حرارت بر روی سیستم ایمنی ماهیان
• تأثیر سیستم هورمونی بر روی ایمنی ماهیان

• منحنی ضمیمه ۲-۱) : منحنی مقایسه ای ماهیان ایمن و غیرایمن

• مسیر تحریکی هورمون های استرس. اثر تغذیه بر روی سیستم ایمنی ماهیان
• تاثیر آلاینده ها بر روی سیستم ایمنی ماهیان
• تاثیر بتاگلوکان بر روی پاسخ های ایمنی غیر اختصاصی سپرماهیان
• تاثیر آلژینات سدیم بر روی مکانیسم های دفاع غیر اختصاصی ماهی کپور معمولی »
• نقش سیستم ایمنی در بیماری های انگلی
• واکسن ها و واکسیناسیون در ماهیان روش های مختلف واکسیناسیون در ماهیان
• مهم ترین واکسن های موجود در بازار

ضمیمه سه: شرایط نقل و انتقال آبزیان زنده در ایران

• دستورالعمل های حمل و نقل

ضمیمه چهار: آخرین وضعیت بیماری های آبزیان در ایران

• تحلیلی بر وضعیت بیماری ها و آلودگی های انگلی در ایران
• انگلهای سخت پوستان مهم ماهیان پرورشی ایران
• تک یاختگان مهم انگلی ماهیان پرورشی ایران .
• منوژنیازیس
• بیماری های ناشی از انگل های دیژن در ایران

• انگل های سستود مهم بیماری زای ماهیان پرورشی ایران

• نماتودهای انگل ماهیان آب شیرین ایران،
• أكانتو سال های انگل ماهیان آب شیرین ایران
• زالوهای انگل ماهیان آب شیرین ایران.
• انگل های قابل انتقال (زئونوز) ماهی به انسان
• تحلیلی بر وضعیت بیماری ها و آلودگی های باکتریایی در ایران
• الف) بیماری ها و آلودگی های باکتریائی ماهیان گرم آبی و سردآبی کشور
• ب) بیماری ها و آلودگی های باکتریانی ماهیان زینتی ایران
• بیماری ها و آلودگی های قارچی آبزیان در ایران